سندرم های پارانئوپلاستیک سیستم عصبی‎

Paraneoplastic syndromes of the nervous system



سندرم های پارانئوپلاستیک سیستم عصبی گروهی از اختلالات نادر هستند که در برخی افراد مبتلا به سرطان ایجاد می شوند. سندرم های پارانئوپلاستیک سیستم عصبی شایع ترین انواع سندرم های پارانئوپلاستیک هستند، هر چند این سندرم ها می توانند بر سایر سیستم های بدن شامل بخش های هورمون (اندوکرین)، پوست (درماتولوژی)، خون (هماتولوژی) و مفاصل (روماتولوژی) نیز اثر بگذارند.

سندرم های پارانئوپلاستیک می توانند برخی از شایع ترین علائم سرطان شامل خستگی، از دست دادن اشتها (انورکسیا) و کاهش وزن را نیز در برگیرند.

سندرم های پارانئوپلاستیک سیستم عصبی زمانی رخ می دهند که عوامل سیستم ایمنی مقابله کننده با سرطان به بخش هایی از مغز، نخاع، اعصاب محیطی یا عضلات نیز حمله کنند. سرطان هایی که معمولاً با این اختلال همراه می شوند عبارتند از: سرطان ریه، پستان، تخمدان و سرطان های خون. در بیشتر موارد سندرم های پارانئوپلاستیک سیستم عصبی قبل از تشخیص سرطان اتفاق می افتند.

بسته به اجزای تحت تأثیر قرار گرفته سیستم عصبی، سندرم های پارانئوپلاستیک می توانند مشکلاتی در حرکت یا هماهنگی عضلات، درک حواس، مهارت های مربوط به حافظه و تفکر و یا حتی خواب را به همراه داشته باشند.

گاهی آسیب سیستم عصبی بدن به کمک درمان سرطان و بهبود سیستم ایمنی برگشت پذیر می شود. با این حال، این بیماری ها می توانند به سرعت منجر به آسیب شدید سیستم عصبی شده و برگشت ناپذیر شوند. البته درمان سرطان زمینه ای و سایر مداخلات درمانی می تواند از آسیب بیشتر جلوگیری کنند، علائم را بهبود بخشیده و کیفیت زندگی را ارتقاء دهد.

علائم و نشانه های سندرم پارانئوپلاستیک سیستم عصبی معمولاً نسبتاً سریع پیشروی می کند و طی چند روز تا چند هفته مشخص می گردند. این علائم بسته به بخشی از بدن که آسیب دیده است متفاوت بوده و می تواند شامل موارد زیر گردد:
•    سختی در راه رفتن
•    سختی در حفظ تعادل
•    از دست دادن هماهنگی عضلات
•    از دست دادن خاصیت ارتجاعی عضلات و یا ضعیف شدن
•    از دست دادن مهارت های حرکتی ظریف مثل برداشتن اشیاء
•    نامفهوم شدن صحبت کردن
•    از دست دادن حافظه و سایر اختلالات مربوط به تفکر و شناخت
•    مشکلات بینایی
•    اختلالات خواب
•    تشنج
•    اختلالات حسی
•    حرکات غیرعادی و غیرارادی

 

انواع سندرم های پارانئوپلاستیک
برخی علائم این سندرم معمولاً به صورت الگو یا دسته ای رخ می دهد که به صورت یک سندرم قابل تشخیص دیده می شود. زمانی که این علائم با یک سرطان همزمان رخ می دهند، به عنوان سندرم های پارانئوپلاستیک مطرح می گردد.

گاهی، اختلالات عصبی بسیار مشابه می تواند ناشی از بیماری سیستم ایمنی غیرمرتبط با سرطان باشد. بنابراین، اختلالات عصبی تنها زمانی به عنوان سندرم های پارانئوپلاستیک تشخیص داده می شوند که رابطه احتمالی یا قطعی با سرطان داشته باشند.

 

سندرم های پارانئوپلاستیک سیستم عصبی شایع عبارتند از:
•    دژنراسیون مخچه. این نوع، از دست دادن سلول های عصبی در ناحیه ای از مغز است که عملکردهای ماهیچه ای و تعادل را بر عهده دارد. علائم و نشانه های آن می تواند شامل اختلال یا عدم تعادل در راه رفتن، از دست دادن هماهنگی ماهیچه های دست و پاها، ناتوانی در حفظ وضعیت، گیجی، تهوع، حرکات غیرارادی چشم، دوبینی، سختی در صحبت کردن یا سختی در بلع باشد.


•    انسفالیت لیمبیک. این نوع، التهابی است که بر ناحیه ای از مغز به نام سیستم لیمبیک اثر می گذارد که کنترل عواطف، رفتارها و عملکردهای خاصی از حافظه را بر عهده دارد. افرادی که دچار این اختلال هستند، دچار تغییرات شخصیتی یا اختلالات روحی، از دست دادن حافظه، تشنج، توهم و یا اختلالات خواب می شوند.


•    انسفالومیلیت. این سندرم به نوعی از التهاب مغز و طناب نخاعی اشاره دارد. می تواند علائم و نشانه های وسیع و مختلفی داشته باشد که به ناحیه تحت تأثیر قرار گرفته بستگی دارد.


•    اُپسوکلونوس-میوکلونوس. این سندرم ناشی از اختلال عملکرد مخچه یا ارتباطات آن است. این سندرم می تواند منجر به حرکات سریع و نامنظم چشم (اُپسوکلونوس) و پرش های غیرارادی و آشفته عضلات دست ها و بالا تنه (میوکلونوس) شود.


•    سندرم انسان سنگی. در گذشته به این سندرم، مرد سنگی گفته می شد. این سندرم با سفتی و خشکی شدید و پیشرونده مشخص می گردد که عمدتاً بر کمر و پاها اثر می گذارد. همچنین ممکن است سبب اسپاسم های عضلانی دردناک نیز بشود.


•    میلوپاتی. این واژه به سندرم آسیب های محدود به طناب نخاعی اشاره دارد. گاهی به آن میلیت عرضی نیز گفته می شود. بسته به میزان آسیب نخاع، ممکن است تغییراتی در عملکرد مثانه و روده دیده شود و ضعف شدید و بی حسی تا بخش های بالایی بدن گسترش یابد. اگر سطح آسیب گردن را هم در برگیرد، ممکن است ناتوانی شدیدی ایجاد شود که بر دست و پاها نیز اثر بگذارد.


•    سندرم میاستنی لمبرت – ایتون. این سندرم از قطع ارتباط بین عصب و عضله ناشی می شود. علائم و نشانه های آن عبارتست از: ضعف عضلانی، خستگی، سختی در بلع، سختی در تکلم، حرکات نامنظم چشم و دوبینی. مشکلات سیستم اعصاب خودمختار می تواند شامل خشکی دهان، عقیمی و عدم تعریق نیز شود. زمانی که سندرم میاستنی لمبرت – ایتون به صورت سندرم پارانئوپلاستیک بروز می یابد، معمولاً با سرطان ریه همراه است.


•    میاستنی گراویس. میاستنی گراویس معمولاً با قطع ارتباط بین عصب و عضله همراه است که با ضعیف شدن و خستگی سریع عضلات مربوط به حرکات ارادی مثل عضلات صورت، چشم ها، دست و پاها مشخص می شود. ممکن است عضلات درگیر در جویدن، بلع، تکلم و تنفس نیز تحت تأثیر قرار بگیرند. زمانی که میاستنی گراویس به صورت سندرم پارانئوپلاستیک بروز می یابد، معمولاً با سرطان تیموس (تیموما) مرتبط است.


•    نورومیوتونی. به عنوان سندرم اسحاق و بیش تحریکی اعصاب محیطی نیز شناخته می شود. نورومیوتونی با ایمپالس های غیرطبیعی سلول های عصبی خارج از مغز و طناب نخاعی (اعصاب محیطی) مشخص می گردد که حرکت عضلات را کنترل می کنند. این ایمپالس ها می تواند سبب تکان های شدید و موج مانند در عضلات شود که مانند دسته ای از کرم ها به نظر می رسد و منجر به سفتی پیشرونده، کرامپ های عضلانی، آهسته شدن حرکات و اختلالات ماهیچه ای می شود.


•    نوروپاتی محیطی. این بیماری به الگویی از آسیب هایی اشاره دارد که اعصاب مسئول انتقال پیام از مغز یا طناب نخاعی به سایر اعضای بدن را تحت تأثیر قرار می دهد. زمانی که آسیب ها تنها اعصاب حسی سیستم اعصاب محیطی را درگیر کند، فرد در تمام نقاط بدن درد داشته و حواس وی دچار اختلال می شود.


•    دیس اُتونومی. به محدوده وسیعی از علائم و نشانه ها اشاره دارد که از آسیب اعصاب تنظیم کننده عملکردهای غیرارادی بدن (سیستم اعصاب خودمختار) از جمله ضربان قلب، فشار خون، تعریق و عملکرد روده و مثانه ناشی می شود. زمانیکه این بخش از اعصاب تحت تأثیر قرار می گیرد، عمده علائم مربوط به افت فشارخون، تهوع، نفخ و کاهش وزن است.

 

 


علائم و نشانه های مرتبط

سندرم های پارانئوپلاستیک به علت اثر مستقیم سرطان بر عملکرد اعصاب و یا به علت متاستاز و سایر اثرات جانبی سرطان مثل عفونت ایجاد نمی شود. در عوض، در کنار سرطان و درنتیجه فعال شدن سیستم ایمنی رخ می دهد.

محققین بر این اعتقادند که سندرم پارانئوپلاستیک معمولاً به علت توانایی سیستم ایمنی در مقابله با سرطان به ویژه آنتی بادی ها و سلول های سفید خونی به نام تی سِل ها (T cells) ایجاد می شوند. این سلول های ایمنی بجای اینکه به سلول های سرطانی حمله کنند، به سلول های طبیعی سیستم عصبی حمله کرده و منجر به اختلالات نورولوژیکی می شوند.

 

سایر مشکلات عصبی مرتبط با سرطان
مشکلات عصبی دیگری هم در ارتباط با سرطان هستند. برای مثال، ممکن است تومورها در مغز یا طناب نخاعی رشد کنند. تومورهای دیگر در محلی غیر سیستم اعصاب نیز می توانند منجر به آسیب بافت هایی شوند که منجر به آسیب سیستم اعصاب شود. برای مثال، توموری که به عصب یا نخاع فشار وارد کند.

سلول های سرطانی می توانند از محل اصلی رشد خود به سایر بخش های بدن مهاجرت کنند (متاستاز). برای مثال، سلول های بدخیم می توانند از ریه به مغز متاستاز دهند.

همچنین، درمان های سرطان مثل پرتودرمانی و شیمی درمانی نیز می توانند بر عملکرد اعصاب اثر پگذار باشند. با این حال، این عوارض سرطان به عنوان سندرم پارانئوپلاستیک در نظر گرفته نمی شوند، حتی اگر علائم و نشانه های مشابهی ایجاد کنند.


هر سرطانی می تواند با سندرم پارانئوپلاستیک سیستم عصبی در ارتباط باشد. با این حال، این اختلال بیشتر در بیمارانی رخ می دهد که مبتلا به سرطان های ریه، رحم، تخمدان، بیضه یا سیستم لیمبیک باشند. بیمارانی که تاریخچه خانوادگی بیماری های خودایمنی دارند به احتمال بیشتری سندرم پارانئوپلاستیک ناشی از سرطان را تجربه می کنند.


اگر هر یک از این علائم در فرد ظاهر شود، برای جلسه ملاقات با پزشک بهتر است یکی از دوستان یا اعضای خانواده بیمار را همراهی کنند.

 

سوالاتی که احتمالاً پزشک از شما می پرسد عبارتند از:
•    آیا شما ضعف عضلانی داشته و یا در هماهنگی عضلانی دچار مشکل هستید؟
•    آیا حرکات نامعمول و غیرارادی عضلات دارید؟
•    آیا مشکلات بینایی دارید؟
•    آیا در جویدن، بلعیدن یا تکلم مشکلی دارید؟
•    آیا در تنفس خود دچار مشکل هستید؟
•    آیا دچار تشنج شده اید؟ چقدر طول کشیده است؟
•    آیا تا به حال سرگیجه یا تهوع داشته اید؟
•    آیا دچار اختلالات خواب بوده و یا الگوی خواب شما تغییر کرده است؟
•    آیا در انجام امور روزمره خود دچار مشکل شده اید؟
•    آیا در دست و پاهای خود دچار بی حسی و یا حس مورمور شده اید؟
•    آیا در خلق و خوی شما تغییراتی ایجاد شده است؟
•    آیا چیزهایی را می بینید یا می شنوید که دیگران حس نمی کنند؟
•    آیا دچار مشکلات حافظه ای شده اید؟
•    علائم شما از چه زمانی شروع شد؟
•    آیا علائم شما تشدید شده است؟
•    آیا سرطان در شما تشخیص داده شده است؟
•    چه داروهایی مصرف می کنید؟ شامل داروهای بدون نسخه و یا مکمل های رژیمی؟ دوز مصرفی داروهای شما چقدر است؟
•    آیا اقوام درجه یک شما مبتلا به سرطان هستند؟ چه سرطانی؟
•    آیا سیگار می کشید؟
•    آیا شما و یا شخصی در خانواده شما مبتلا به بیماری خودایمنی است؟

 

سوالاتی که شما می توانید از پزشک بپرسید عبارتند از:
•    چه تست های تشخیصی لازم است؟
•    باید به کدام متخصص مراجعه کنم؟
•    چه زمانی باید تست ها را انجام دهم و نتایج را بگیرم؟
•    چگونه نتایج را برای من تفسیر می کنید؟
•    در تست ها شما به دنبال چه چیزی هستید؟
•    شما به دنبال رد چه بیماریی هایی هستید؟


علائم و نشانه های سندرم پارانئوپلاستیک سیستم اعصاب مشابه شرایط آن است. اگر بیمار علائم یا نشانه هایی دارد که نشان دهنده سندرم پارانئوپلاستیک باشد باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کند. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب اهمیت بسیاری دارد.


روش های تشخیصی:

در عرصه تشخیص بیماری برای ارزیابی مشکلات نورولوژیکی (عصبی) که می تواند نشان دهنده سندرم پارانئوپلاستیک باشد، پزشک سعی می کند به این سؤالات پاسخ دهد:
•    چه مشکلات نورولوژیکی مشاهده می شود؟
•    آیا سرطان موجب بروز این مشکلات شده است؟
•    کدام بیماری ها می توانند سبب این مشکل شوند؟

 

معاینات بالینی

پزشک یا نورولوژیست معاینات بالینی عمومی و نیز معاینات نورولوژیکی را انجام می دهد. وی از شما سؤالاتی می پرسد تا موارد زیر را بررسی نماید:
•    عکس العمل ها
•    مقاومت عضلانی
•    تون عضلات
•    حس لامسه
•    بینایی و شنوایی
•    هماهنگی حرکات
•    تعادل
•    وضعیت روانی
•    خلق و خو
 

تست های آزمایشگاهی

تست های آزمایشگاهی احتمالاً شامل موارد زیر باشد:
•    تست های خونی. ممکن است لازم باشد آزمایش خون را برای تعدادی از تست های آزمایشگاهی شامل تعیین آنتی بادی های رایج مرتبط با سندرم نئوپلاستیک انجام دهید. سایر تست ها به منظور تشخیص عفونت، اختلالات هورمونی و یا اختلالات متابولیکی که می توانند سبب بروز این علائم شوند، انجام می شوند.


•    پونکسیون کمری (نمونه مایع مغزی – نخاعی یا CSF). ممکن است برای گرفتن نمونه مایع مغزی – نخاعی در ناحیه کمر سوراخ کوچکی ایجاد کنند. این مایع اطراف مغز و نخاع را می پوشاند. نورولوژیست یا پرستار آموزش دیده سوزنی را به بخش پایینی کمر فرو کرده و نمونه کوچکی از CSF را برای بررسی آزمایشگاهی برمی دارند.

گاهی آنتی بادی های پارانئوپلاستیک که در خون دیده نمی شوند، می توانند در CSF یافت شوند. اگر این آنتی بادی ها هم در خون و هم در CSF دیده شوند، شواهد محکمی بر این امر است که علائم سیستم عصبی بخاطر وجود فرم فعال سیستم ایمنی ایجاد شده است.

 

تست های تصویری

تست های تصویری برای یافتن تومورهایی که می توانند مشکل زمینه ای علائم عصبی بوده و یا یافتن سایر فاکتورهای علیتی بکار می روند. یک یا چندتا از این تست ها مورد استفاده قرار می گیرد:


•    توموگرافی کامپیوتری (CT)، که یک تکنولوژی مخصوص اشعه ایکس می باشد که تصویرهای ظریف و مقطعی از بافت بدست می دهد.


•    تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)، از زمینه مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر مقطعی دقیق و سه بعدی از بافت های بدن استفاده می کند.


•    توموگرافی با نشر پوزیترون (PET)، از ترکیبات رادیواکتیو تزریقی به خون استفاده می کند تا تصاویر مقطعی یا سه بعدی از بافت ها ایجاد کند. این روش می تواند برای تشخیص تومورها، اندازه گیری متابولیسم بافت ها، نشان دادن جریان خون و محل ناهنجاری های مغزی مرتبط با تشنج مورد استفاده قرار گیرد.


•    PET-CT، ترکیبی از دو روش PET و CT است که می تواند میزان دقت تشخیص سرطان های کوچک را افزایش دهد که در مبتلایان به اختلالات نورولوژیکی پارانئوپلاستیک رایج است.

 

اگر هیچ تومور بدخیمی یافت نشده و سایر علل تشخیص داده نشوند، همچنان مشکل می تواند با تومورهای بسیار ریزی که یافت نشده اند، مرتبط باشد. ممکن است تومور پاسخ قدرتمندی از سیستم ایمنی دریافت کند که موجب می شود ابعاد آن بسیار ریز باقی بماند. ممکن است لازم باشد تست های تصویربرداری هر 3 تا 6 ماه انجام شوند تا علت اختلالات عصبی مشخص شود.

 

روش های درمانی:

درمان سندرم های پارانئوپلاستیک سیستم عصبی شامل درمان سرطان و در برخی موارد سرکوب سیستم ایمنی است که منجر به بروز علائم و نشانه های بیماری می شود. درمان به نوع سندرم پارانئوپلاستیک بستگی دارد:

 

پلاسمافرز

این روند که به آن تعویض پلاسما نیز می گویند، با استفاده از ابزاری بنام سِل سپراتور بخش مایع خون به نام پلاسما را از سلول های خونی جدا می کند. تکنسین سلول های سفید و قرمز و نیز پلاکت ها را به بدن فرد بازگردانده اما پلاسما را که حاوی آنتی بادی های ناخواسته است دور ریخته و آن را با مایعات دیگر جایگزین می کند.
 

سایر درمان ها

سایر درمان ها زمانی مؤثرند که سندرم پارانئوپلاستیک ناتوانی شدید ایجاد کرده باشد:
•    کاردرمانی. برخی ورزش ها می توانند به بیمار کمک کنند تا عملکرد ماهیچه های آسیب دیده را باز یابد.


•    گفتار درمانی. اگر بیمار در تکلم یا بلع مشکل داشته باشد، گفتار درمان می تواند به وی کمک کند تا کنترل عضلات ضروری را یاد بگیرد.

 

 


روش های تشخیصی و درمانی

داروها

علاوه بر داروهایی که طی شیمی درمانی برای مقابله با سرطان بکار می روند، پزشک یک یا چند داروی دیگر را برای توقف حمله سیستم ایمنی به سیستم عصبی تجویز می کند، که عبارتند از:


•    کورتیکواستروئیدها، شامل پردنیزون. این داروها از التهاب ممانعت می کنند. عوارض جانبی بلند مدت این داروها عبارتند از: پوکی استخوان، دیابت، پرفشای خون، افزایش کلسترول و ... .


•    مهار کننده های سیستم ایمنی. تولید گلبول های سفید مقابله کننده با بیماری ها را کاهش می دهند. عوارض جانبی آن افزایش خطر عفونت هاست. از جمله این داروها می توان آزاتیوپرین و سیکلوسپورین را نام برد.

 

بسته به نوع سندرم نورولوژیکی و علائم، سایر داروها عبارتند از:
•    داروهای ضد تشنج که به کنترل تشنجات مرتبط با سندرم هایی که سبب بی ثباتی الکتریکی مغز می شوند، کمک می کنند.


•    داروهایی که انتقال پیام عصب به عضله را تقویت می کنند، که می توانند علائم سندرم های مؤثر بر عملکرد ماهیچه را بهبود بخشند. برخی از این داروها مثل 3،4-دی آمینوپریدین رهایش پیامبرهای شیمیایی که سیگنال را از سلول های عصبی به ماهیچه ای انتقال می دهند، ارتقاء می دهد. سایر داروها مثل پیریدوستیگمین از نابودی این پیامبرهای شیمیایی جلوگیری می کنند.

 

سایر درمان های پزشکی

 ایمنوگلوبولین درون وریدی (IVIG): ایمنوگلوبولین حاوی آنتی بادی های سالم از خون فرد دهنده است. دوزهای بالای ایمنوگلوبولین تخریب آنتی بادی های آسیب دیده در خون را تسریع می بخشند.

 

 


داروهای مرتبط