آمنیوسنتز

Amniocentesis



آمنیوسنتز فرآیندی است که طی آن مایع آمنیوتیک برای بررسی سلامت جنین از رحم مادر استخراج می شود. مایع آمنیوتیک، مایعی است که اطراف جنین را دربر می گیرد و بدین ترتیب طی دوره بارداری از جنین محافظت می کند. این مایع حاوی سلول های جنینی و ترکیبات شیمیایی گوناگونی است که توسط جنین تولید می شود.

انجام آمنیوسنتز ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد، از جمله:

  • آمنیوسنتز ژنتیکی: برداشت نمونه ای از مایع آمنیوتیک به منظور بررسی برخی بیماری ها مثل سندرم داون و اسپینابیفیدا.
  • آمنیوسنتز تکامل ریوی: برداشت نمونه از مایع آمنیوتیک به منظور بررسی تکامل و بلوغ ریه های جنین.
  • گاهی آمنیوسنتز جهت ارزیابی جنین از نظر ابتلاء به عفونت ها و سایر بیماری ها انجام می شود.
  • آمنیوسنتز در موارد نادری ممکن است به منظور کاهش دادن مایع آمنیوتیک انجام شود.

 

اگرچه آمنیوسنتز اطلاعات ارزشمندی درباره سلامتی جنین به دست می دهد اما به هر حال روشی تهاجمی است و آگاهی از خطرات انجام آن برای افراد ضروری است.

 

چرا آمنیوسنتز انجام می شود؟
آمنیوسنتز می تواند اطلاعات مفیدی در مورد ساختار ژنتیکی کودک فراهم کند. عموماً آمنیوسنتز ژنتیکی زمانی تجویز می شود که نتایج آن بتواند به ایجاد تغییرات لازم در دوران بارداری کمک بزرگی کند و یا به تصمیم گیری درباره قطع بارداری کمک کند. آمنیوسنتز ژنتیکی معمولاً بعد از هفته پانزدهم بارداری انجام می شود. خیلی به ندرت ممکن است این آزمایش قبل از هفته یازدهم انجام گیرد. آمنیوسنتز ژنتیکی ممکن است در موارد زیر تجویز شود:

 

  • در صورت مثبت بودن جواب غربالگری بارداری: برای مثال در صورتی که نتیجه غربالگری سه ماهه اول بارداری نگران کننده باشد انجام این آزمایش به منظور تأئید تشخیص غربالگری پیشنهاد می شود.

 

  • در صورت دارا بودن سابقه ناهنجاری های کروموزومی و یا نقص لوله های عصبی در بارداری های قبلی: در صورتی که نوزاد قبلی مبتلا به مشکلاتی نظیر سندرم داون و یا نقص لوله های عصبی یا مشکلی جدی در مغز و نخاع بوده است، بارداری بعدی نیز پر خطر تلقی می شود.

 

  • مادران 35 سال به بالا: نوزادانی که از مادران 35 ساله و مسن تر متولد می شوند از نظر ابتلاء به اختلالات کروموزومی مانند سندرم داون در معرض خطر بیشتری قرار دارند.

 

  • سابقه فامیلی بیماری ژنتیکی: آمنیوسنتز علاوه بر سندرم داون و اسپینابیفیدا برای تشخیص سایر بیماری های ژنتیکی مانند سیستیک فیبروزیس نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

 

آمنیوسنتز تکامل ریوی:
این نوع آمنیوسنتز می تواند مشخص کند که آیا ریه های نوزاد به اندازه کافی رشد و تکامل یافته اند تا اورا آماده تولد کنند یا خیر.این آزمایش فقط در صورتی انجام می شود که به دلیل شرایطی که مادر دارد، احتمال تولد زودهنگام وجود داشته باشد. این آزمایش معمولاً بین هفته 32 تا 39 بارداری صورت می گیرد. تکامل ریه های کودک پیش از هفته 32 بارداری بعید به نظر می رسد.

 

سایر دلایل انجام آمنیوسنتز:

  • ارزیابی کودک از نظر ابتلاء به عفونت ها و سایر بیماری ها
  • کاهش حجم مایع آمنیوتیک
  • ارزیابی شدت کم خونی جنین هایی که آنتی ژن های خونی شان با مادرشان سازگار نیست: شرایطی که سیستم ایمنی مادر بر علیه پروتئین های خونی جنین آنتی بادی می سازد.

 

پزشک ممکن است در موارد زیر به افرادی که قصد انجام آمنیوسنتز دارند، هشدار دهد:

  • مشکلات جفت مانند زمانی که جفت تمام یا قسمتی از گردنه رحم را پوشانده باشد. یا زمانی که جفت از دیواره داخلی رحم جدا شده باشد.
  • سابقه زایمان زودرس پیش از هفته 34 بارداری
  • رحم غیرمستعد، زمانی که ضعف رحم مادر باعث زایمان زودرس یا غیرسالم می شود.

 

 


بیماری های مرتبط

خطراتی که آمنیوسنتز می تواند در پی داشته باشد شامل موارد زیر است:

  • سقط جنین: انجام آمنیوسنتز در سه ماهه دوم بارداری ممکن است احتمال سقط جنین را از 1 در هر 500 بارداری به 1 در هر 300 بارداری افزایش دهد. محققان معتقدند احتمال سقط جنین ناشی از آمنیوسنتز قبل از هفته 15 بارداری بیشتر است.

 

  • جراحت ناشی از سوزن آمنیوسنتز: طی آمنیوسنتز ممکن است جنین دست یا پای خود را حرکت دهد. البته جراحت های جدی ناشی از سوزن آمنیوسنتز بسیار نادر است.

 

  • نشت مایع آمنیوتیک: پس از آمنیوسنتز، مایع آمنیوتیک به ندرت ممکن است از طریق واژن نشت کند. چنانچه نشت خاتمه یابد، بارداری به طور طبیعی ادامه می یابد. اما اگر نشت کردن مایع متوقف نشود ممکن است استخوان های کودک آسیب ببینند.

 

  • واکنش Rh: آمنیوسنتز به ندرت ممکن است باعث ورود سلول های خونی جنین به جریان خون مادر شود. در این صورت چنانچه Rh خون مادر منفی باشد، باید داروهای Rh ایمونوگلوبولین مصرف کند تا از تولید آنتی بادی در برابر سلول های خونی جنین پیشگیری نماید.

 

  • عفونت: آمنیوسنتز به ندرت ممکن است باعث عفونت درون رحمی شود.

 

  • انتقال عفونت: در صورتی که مادر مبتلا به عفونت هایی نظیر هپاتیت C، توکسوپلاسموز یا ویروس ایدز باشد، ممکن است این عفونت را از طریق آمنیوسنتز به کودک خود انتقال دهد.

 

به یاد داشته باشید آمنیوسنتز ژنتیکی به طور معمول زمانی پیشنهاد می شود که بتواند کمک مهمی در تشخیص مشکلات احتمالی در بارداری داشته باشد. در نهایت تصمیم به انجام این آزمایش با خود فرد است. پزشک می تواند با آگاه کردن فرد از تمامی معایب و مزایای این آزمایش او را در تصمیم گیری صحیح یاری کند. آمنیوسنتز معمولاً زمانی توصیه می شود که زایمان پیش از موعد برای سلامت مادر بهتر وجود دارد. این آزمایش با کمترین میزان خطر می تواند سلامت کودک را در هنگام تولد تضمین نماید.
 


آمنیوسنتز معمولاً عملی است که به صورت سرپایی انجام می گیرد و نیازی به بستری شدن فرد ندارد.

 

طی انجام آزمایش

ابتدا پزشک یا یکی از اعضای تیم درمان توسط سونوگرافی موقعیت دقیق جنین را در رحم مشخص می کنند. مادر به پشت روی تخت معاینه می خوابد. سپس نوعی ژل مخصوص بر روی سطح شکم مالیده می شود و توسط دستگاه کوچک مخصوص متصل به سونوگراف موقعیت جنین بر روی صفحه مانیتور دیده می شود. در مرحله بعدی شکم توسط یک محلول ضدعفونی کننده پاک می شود و معمولاً از بی حس کننده استفاده نمی شود. اغلب افراد درد و یا ناراحتی بسیار خفیفی را تجربه می کنند. سپس پزشک یک سوزن خیلی نازک را از طریق شکم وارد دیواره رحم می کند و مقدار کمی از مایع آمنیوتیک را به دورن سرنگ می کشد. مقدار مایع مورد نیاز به تعداد هفته های بارداری بستگی دارد.

بیمار تا کمی پس از انجام این مرحله نیز باید به صورت درازکش باقی بماند. هنگام ورود سوزن به شکم احساس سوزش خفیفی در پوست و احساس گرفتگی در رحم حس می شود. تمام عملیات حدود 20 تا 30 دقیقه زمان می برد.

 

پس از آزمایش

پس از انجام آمنیوسنتز، پزشک ضربان قلب جنین را توسط اولتراسوند بررسی می کند. پس از آمنیوسنتز مادر ممکن است کمی گرفتگی یا خونریزی رحم را تجربه کند. بنابراین بهتر است تا چند روز از انجام فعالیت های جسمی شدید اجتناب کند. برخی نتایج آنالیز نمونه آمنیوتیکی ممکن است ظرف چند روز آماده شود و برخی ممکن است تا چهار هفته به طول انجامد.

 

در صورتی که موارد زیر را تجربه کردید با پزشکتان تماس بگیرید:

  • ترشح مداوم مایعات از واژن
  • خونریزی شدید از واژن
  • درد شکمی یا گرفتگی رحم که بیش از چند ساعت ادامه یابد.
  • تب
  • قرمزی و التهاب در محل وارد شدن سرنگ نمونه برداری
  • حرکات شدید و غیرمعمول جنین در شکم

چنانچه در صورتی که قرار است پیش از هفته 20 بارداری خود تحت آزمایش آمنیوسنتز قرار بگیرید، مثانه باید در حین انجام آزمایش پر باشد. بنابراین پیش از معاینه مقدار زیادی مایعات بنوشید. اما آمنیوسنتز پس از هفته 20 بارداری، باید با مثانه خالی انجام شود.

احتمالاً لازم است که فرد قبل از انجام آزمایش یک برگه رضایت را امضاء کند. بهتر است فردی جهت همراهی و حمایت عاطفی و رساندن وی به منزل پس از انجام آزمایش در کنارش باشد.
 


معمولاً نتایج آزمایش را پزشک یا مشاور ژنتیک تفسیر می کند. بسیاری از بیماری های ژنتیکی و کروموزومی مانند سندرم داون می تواند از طریق آمنیوسنتز ژنتیکی تشخیص داده شود اما ممکن است برخی نقص های جنینی از این طریق مشخص نشوند. در صورتی که نتیجه آمنیوسنتز نشانگر وجود نقص ژنتیکی یا کروموزومی غیر قابل درمانی در جنین باشد، والدین باید در مورد ادامه یا قطع بارداری تصمیم بگیرند. در چنین موقعیت سختی بهتر است تحت حمایت اعضای خانواده و تیم درمانی خود قرار بگیرند.

آمنیوسنتز می تواند به طور قابل اعتمادی تکامل ریه های جنین را نشان دهد. در صورتی که لازم باشد مادر زایمان زودتر از موعد داشته باشد، نتیجه این آزمایش می تواند آمادگی ریه های جنین برای تولد را نشان دهد.